Dịch bệnh kéo dài đang tạo áp lực lớn lên đời sống người lao động ở thành thị, nơi mà trước khi bước chân ra khỏi nhà, phải “rà soát” xem đã có tiền trong túi hay chưa…, lỡ không may, xe máy cán đinh, hay gặp phải sự việc bất ngờ, không tiền thì “khó đỡ”.
Theo thống kê, hiện có đến 57% người ở độ tuổi lao động nước ta là lao động tự do, tức là nếu có việc làm, cũng không có hợp đồng lao động ràng buộc, bảo vệ quyền lợi. Với Quận 5, hoạt động thương mại – dịch vụ là chính trong cơ cấu kinh tế, tỷ lệ này có thể còn lớn hơn, bởi ngành kinh doanh nào cũng có tính thời vụ và thường xuyên, lao động sử dụng linh hoạt tăng giảm theo mùa. Chẳng hạn, đang là mùa Trung thu, không ít lao động phổ thông đang kiếm tiền công bằng cách dập hạt dưa, chọn lựa và vận chuyển nguyên, phụ liệu, làm gia công các loại mứt bí, mứt chanh… dùng phối trộn trong nhân bánh.
Chính thành phần lao động tự do này là những người vất vả nhất trong những thời điểm xã hội buộc phải giãn cách nhằm phòng chống dịch. Gần đây, số này còn tăng lên rõ rệt, do một số ngành sản xuất phải thu hẹp sản xuất, giảm lao động, “gồng” mình cầm cự qua lúc khó khăn.
Quận 5 vốn có thế mạnh trong ngành sản xuất nhựa. Hiệp hội Nhựa thành phố ra đời với nòng cốt là giới chủ ở Quận 5, vào đầu thập niên 90 thế kỷ trước. Khi có chủ trương dịch chuyển sản xuất khỏi nội thị, Quận 5 đi tiên phong, khai phá vùng đất ở bên kia cầu Xáng thuộc Đức Hòa, Long An – bấy giờ còn hoang vu cỏ đỏ phèn – thành khu công nghiệp nhựa, thừa chỗ cho ngành nhựa Quận 5 phát triển, có chỗ cho cả những doanh nghiệp nước ngoài vào liên doanh đầu tư. Thời điểm ấy, đi khai phá vì nhu cầu tự thân, đâu ngờ Quận 5 tình cờ mở ra khu công nghiệp đầu tiên của tỉnh Long An lúc bấy giờ…
Từ Quận 5, ra vòng xoay Phú Lâm, rẽ theo đường Tỉnh lộ 10 đi thẳng chừng 30 phút xe máy là tới khu công nghiệp nhựa. Những ngày đầu tháng 9/2020, không khí làm việc ở đây không sôi động như bình thường, do một số kho, xưởng đóng im ỉm, số khác chỉ hoạt động cầm chừng, do ế hàng.
Lẽ tất nhiên là những công nhân tạm nghỉ chờ việc sẽ gia nhập đội ngũ lao động tự do. Phía sau họ là gia đình, là vợ con phải lo toan, có nhiều thứ cần tiền để chu toàn, con cái đòi sách vở, đồng phục … như bạn bè ở trường ngày khai giảng năm học mới… Một ngày ngồi chơi không, trong lòng cũng bứt rứt không yên.
Cần ghi nhận sự cố gắng của Chính phủ, dù khó khăn, vẫn có phần hỗ trợ cho những người lao động tự do. Nhưng, thực tế chống dịch kéo dài, khiến tiền hỗ trợ như muối bỏ biển. Nghề “hot” của giới lao động tự do hiện nay là xe ôm công nghệ, làm “shiper” giao hàng, vì đơn giản chỉ cần chiếc xe máy thường ngày và cái điện thoại thông minh nối mạng. Số khác thì nhào đại ra vỉa hè, mua bán chụp giựt hoặc “cắm chốt” bơm, vá xe…
Tóm lại, gặp thời buổi khó khăn và rơi vào tình cảnh chạy ăn từng bữa, đa phần lối thoát của lao động tự do là ra đường hoặc hướng tầm nhìn về phía vỉa hè để mưu sinh, bất kể nắng mưa hay khói bụi. Ai cũng biết là mình sai, dù chỉ trải tấm nylon nhỏ bày bán vài thứ linh tinh trên vỉa hè. Nhưng cũng chẳng có ai khác chỉ giùm họ một kế sinh nhai lương thiện khác!
Thực trạng của lao động tự do rõ ràng không mấy lạc quan, nhưng nếu từ Quận 5 nhìn sang Quận 1 vốn hướng ngoại trong cơ cấu kinh doanh, cần khách du lịch lẫn doanh nhân ngoại kiều vãng lai thường ngày. Nay, sự vắng vẻ kéo dài, hàng loạt cửa hàng trên đường Đồng Khởi treo bảng cho thuê, sang tiệm, bán nhà,… thành dãy dài phía đối diện khách sạn Caravelle. Ngay bản thân của khách sạn hào nhoáng này cũng rao giảm giá phòng tới… 80% vì không có khách. Gần đó, nhân viên văn phòng Công ty Lữ hành Saigontourist phải nghỉ luân phiên, làm việc chỉ 5 ngày/tháng.
Quả là muôn vàn khó khăn, và thách thức vẫn còn ở phía trước, trong lúc vaccin ngừa dịch thực sự hiệu quả và an toàn chưa có.