Vận chuyển hành khách bằng đường bộ là một ngành kinh doanh phổ biến. Các đô thị là trung tâm của các tỉnh thành - dù nhỏ - cũng có hàng chục nhà xe có thương hiệu. Đô thị cấp huyện ít cũng là năm, ba nhà xe. Ngay cấp xã, nhưng nằm ở vị trí đầu mối giao thông thuận lợi và kinh tế phát triển mạnh, số lượng nhà xe cũng tương đương cấp huyện. Tính ra trên phạm vi cả nước, số lượng nhà xe đang hoạt động có tên tuổi không dưới con số ngàn. Chưa kể các hãng xe lớn mạnh như Phương Trang, Mai Linh, Thành Bưởi, Hùng Cường, Cúc Phương, Hoàng Long… cùng lúc hoạt động trên nhiều tuyến đường, có lực lượng xe tải riêng bảo đảm chuyển tải hàng hóa cho hành khách là dân mua bán đi về thuận tiện, có bến bãi riêng, có trạm xe riêng lẫn trạm vé trong bến xe chính thức.
Xét trên góc nhìn kinh tế vĩ mô, việc người dân không ngần ngại, bỏ vốn mở doanh nghiệp, khuyếch trương công việc làm ăn một cách náo nhiệt là một kết quả đáng mừng từ hàng loạt chính sách, chủ trương đúng đắn của Đảng và Nhà nước suốt mấy mươi năm qua. Thành quả ấy không thể ngẫu nhiên mà có. Đó là một quá trình nỗ lực xây dựng, thực hiện, điều chỉnh chính sách và hệ thống pháp luật, có đối chiếu với thực tiễn nhằm đảm bảo được quyền lợi chính đáng của người dân và doanh nghiệp.
Do vậy, “xe dù” ngày xưa và các nhà xe ngày nay cần được xem xét một cách tỉnh táo, thận trọng và toàn diện, tránh các biện pháp hành chính duy ý chí hoặc đơn giản hóa vấn đề.
Riêng thành phố Hồ Chí Minh, toàn bộ hệ thống cơ sở hạ tầng đô thị đang quá tải, số lượng cư dân thực tế sinh sống, làm việc ước tính khoảng 12 triệu người, chiếm 13% dân số cả nước, các giải pháp nhằm kéo giảm mật độ giao thông tới nay vẫn chỉ mang tính tình thế chắp vá. Chẳng hạn tình trạng đường hẹp, xe đông ở một khu vực nào đó lại được “qui hoạch” thêm vào chung cư cao tầng, mật độ dân cư tăng vọt lên, thế là đường phố lại ùn tắc. Một ví dụ khác: phát triển giao thông công cộng thiếu kiểm soát, hệ quả là xe taxi chạy rông đầy đường để kiếm khách, hoặc “thường trú” trên lòng đường gần bệnh viện, chợ, khách sạn, trung tâm thương mại,… chờ khách (ước tính hiện có gần 15.000 xe taxi thuộc 15 công ty đăng ký hoạt động chính thức). Như vậy, lấy gì giảm ùn tắc giao thông? Ở đây là tính đồng bộ đã không được chú ý đầy đủ.
Kế đến là tính linh hoạt khi thực thi kế hoạch tổ chức giao thông. Sự phát triển dân số bùng nổ của thành phố và nhu cầu giao thông, đi lại của cư dân tăng vọt, nhưng vận chuyển hành khách đường bộ cũng chỉ vỏn vẹn 2 bến xe Miền Đông và Miền Tây ở 2 đầu thành phố - y như gần 30 năm trước đây. Chính sự xơ cứng trong quan điểm tổ chức bến bãi giao thông, dồn xe khách tập trung một đầu mối, khiến cho hành khách - vốn ở phân tán khắp nơi - tìm đến các trạm xe thuận tiện hơn cho mình đi lại, lâu ngày thành quen.
Một yếu tố nữa, chúng ta đang sống trong một hoàn cảnh kinh tế - xã hội đang phát triển, chưa định hình. Cụ thể, trong giao thông, chúng ta đang đứng ở giai đoạn kiến tạo hệ thống mới kết hợp với cải tạo, điều chỉnh hệ thống cũ, các trạm metro đầu tiên đang còn ngổn ngang, các đường cao tốc mới được… 2 đoạn Long Thành - Dầu Giây và Bình Chánh - Trung Lương, mỗi đoạn vài chục km. Đường trục xuyên tâm duy nhất được mở mang là đại lộ Đông - Tây. Hệ thống các đường trục còn lại dù đã hết sức cắt xén lề đường để mở rộng, vẫn là đường cũ của nửa thế kỷ trước, đang gánh nặng một lượng xe khổng lồ lưu thông: hơn 7 triệu xe máy, 600 nhà xe ô tô - chỉ tính xe đăng ký tại thành phố Hồ Chí Minh. Như vậy, không thể khác hơn, trong vòng mười năm tới, vẫn phải sống chung với nhan đề ùn tắc giao thông.
Vài nét phác thảo, rất khó để vẽ ra một bức tranh toàn cảnh, nhưng phải chăng việc cần làm trước hết là cấp thành phố cần đầu tư nghiên cứu mở thêm một số bến, bãi phụ cho vận tải hành khách, tương tự các bến xe An Sương, ngã tư ga, Quận 8… thậm chí chỉ mang tính tạm thời cũng được, tạo điều kiện cho hành khách lẫn nhà xe có thêm lựa chọn. Mặt khác, cấp quận, phường tiếp tục hỗ trợ các nhà xe đảm bảo vệ sinh, trật tự ở các trạm xe hiện có, tuân thủ luật pháp trong kinh doanh và thể hiện trách nhiệm cộng đồng trên địa bàn dân cư, là nơi mình làm ăn.